दीर्घकालिन विपत् व्यवस्थापन गर (सम्पादकीय)

राष्ट्रिय

गृहपृष्ठ
राष्ट्रिय
दीर्घकालिन विपत् व्यवस्थापन गर (सम्पादकीय)

दीर्घकालिन विपत् व्यवस्थापन गर (सम्पादकीय)

मध्य नेपाल संवाददाता

कविता खड्का

July

नदीहरूमा पानीको सतह बढेसंगै जिल्लाका नदितटिय क्षेत्रका बासिन्दाहरुमा त्रास बढेको छ । तस्बिर : मध्य नेपाल ।

विपत् बाजा बजाएर आउँदैन भन्ने कुरा अहिलेका मानिसको पालामा चल्तिमा आएको उक्ति होइन ।

यो परापूर्वकालबाटै चल्तीमा रहेको उक्ति हो । यो उक्ति यत्तिकै अग्रजहरुले चलन चल्तीमा ल्याएका भने पक्कै होइन । कारण प्रविधिसँग खेलिरहेका वर्तमान युगका मानिसका लागि पनि झन प्रभावकारी र मनन्योग्य छ । भविष्यमा हुन सक्ने गम्भिर दुःखद्लाई पहिले नै आँकलन गरिनु पर्छ । विपत् आएकै समयमा त्यसबाट बच्न र बचाउन सकिन्न भन्ने नै यो उक्तिको मुख्य आसय पाइन्छ ।

दशकौं पहिलेबाट यस्ता मनन् योग्य उक्ति चलन चल्तिमा रहे पनि राज्यका जिम्मेवार ठाउँमा रहने व्यक्ति र निकायले भने खासै यसको गाम्भिर्यतालाई वास्ता गरेको जस्तो देखिन्न । त्यसैले पनि हरेक बर्ष आउने विपत् व्यवस्थापनमा समेत तलदेखि माथिका सरकार र राज्यका नियमनकारी निकाय र व्यक्ति अझै चुकिरहेका छन् । आवश्यकता अनुसार सचेत हुन सकेका छैनन् । नेपालको सन्दर्भमा हिउँदको शीतलहरी, चीसो र बर्षात्को बाडी पहिरो र डुवान हरेक बर्षका नियमित विपत्का सृंखला हुन् । यी कुराहरुमा राज्य र उसको जिम्मेवार निकाय सचेत भएर पूर्व तयारी गर्ने हो भने हरेक बर्ष हुने ठूलो धनजनको क्षतिलाई कम गर्न बल मिल्छ । यी नेपालका नियमित जस्तो आउने विपत्का प्रकार हुन् ।

अहिले केही दिनका लागि मात्र आएका यस्ता विपतिले थोरै दिनमा नै मुलुकलाई हायक कायल बनाउँदै छ । पहाडमा बाडी पहिरो र तराईमा डुवान तथा कटान दीर्घकालिन योजना बनाएर व्यवस्थापन गर्न नसकिने विपत्का प्रकार होइनन् । यसमा विकासका नाममा पहाडमा जता पायो त्यता सडक सञ्जाल बनाइने र जमिनको भूक्षयलाई बल पुग्ने काम गरिनु ठूलो कमजोरी रहेको पाइन्छ । विकास निर्माण, बस्ती विकास र खेती किसानी गर्ने जमिनको प्रकार छुट्याउने विज्ञसँगको परामर्श समेत त्यहाँ भएको देखिन्न । अनि तराईमा अव्यवस्थित बस्ती विकास, नदिको बहावलाई बाधा पर्ने गरी नदिको जमिन कब्जा र नदिको चुश्त तटबन्ध नगरिनु र सडकको स्तरीय निर्माण तथा सीमा पारीको सडक सञ्जालको नाममा बन्दै गरेको बाँध नै तराईका लागि विपत्को मुख्य कुरा भएको छ । यी र यस्ता कमजोरीलाई सच्याउँदै स्तरीय बस्ती विकास र भूउपभोग नीतिको पूर्ण परिपालना भए यसले सहजै विपत् निम्तिन सक्ने सम्भावना कम भएर जान्थ्यो ।

यसको अलावा कोरोना भाइरस ( कोभिड १९ ) जस्ता अन्यत्रबाट उछिट्टिएर आउने जस्ता विपत्हरुको सामनाका कुरा त बाहिरी तौर तरिकालाई नियालेर स्वयम्को सतर्कताले पनि केही हद सम्म पर धकेल्न सकिन्थ्यो । यस्ता विपत्हरुबाट मुलुकवासीलाई कसरी बचाउने र बढि सजगतामा क्षति कम गर्न कसरी भूमिका खेल्ने भन्ने कुरा सोच्न आवश्यक छ । कोरोना विश्व महामारीका समयमा नेपालले सुरुका दिनमा अपनाएको सजगतालाई थोरै निरन्तरता दिएर बाहिरबाट आएका व्यक्तिको लागि क्वारेन्टाइनको चुश्त व्यवस्था र परिक्षिणलाई थप प्रभावकारी बनाएको भए निश्चय पनि नेपालमा बढि जोखिम हुनबाट जोगिन सक्यो । तर त्यसमा अन्तिम क्षणमा सर्वसाधारण र सरकार बाहिर हुने राजनीतिक दलको अधैर्यताले सडकसम्म हुत्तिंदा त्यहाँ कमजोरी भएको छ ।

यस्ता कमजोरी आगामी दिनमा गर्नु हुन्न । क्षणिक फाइदाका लागि दीर्घकालिन समस्या निम्त्याउनु भन्दा विपत् बाजा बजाएर आउँदैन भन्ने कुराको हेक्का सुरुमा नै राख्न सक्नु पर्छ ।