क्षेत्रफल बढे पनि उत्पादन खासै बढेन, धान खरिदका लागी सरकारी सम्यन्त्रको सुस्त गति

स्थानिय

गृहपृष्ठ
स्थानिय
क्षेत्रफल बढे पनि उत्पादन खासै बढेन, धान खरिदका लागी सरकारी सम्यन्त्रको सुस्त गति

क्षेत्रफल बढे पनि उत्पादन खासै बढेन, धान खरिदका लागी सरकारी सम्यन्त्रको सुस्त गति

पर्सामा यस वर्ष धान उत्पादनमा बृद्धि भए पनि किसानहरु निराश भएका छन् । यो वर्ष समयमै पानी परे पनि धानको उत्पादन पहिलेको तुलनामा खासै बृद्धि नभएपछि किसान निराश भएका हुन् ।

बल्ल उत्पादन भएको धान पनि अघिल्ला सरकारका पालामा जस्तो समयमा नै खरिद प्रकृया नहुँदा किसान मर्कामा परिरहेका छन् । पर्सामा तीन बाली धानखेती हुने गरेकोमा सबैभन्दा बढी अगहनी धानको खेती हुने गरेको कृषि ज्ञानकेन्द्र पर्साले जनाएको छ । अगहनी धानमा सबैभन्दा बढि सोना मन्सुली रोपिन्छ । गत वर्षको तुलनामा यो वर्ष चैते, भदैया र अगहनी धानबाली ४ हजार ५ सय ७५ मैट्रिक टन बढि उत्पादन भएको छ । पर्साका किसानहरुले गत वर्ष ४७ हजार ५० हेक्ट क्षेत्रफलमा गरेको तीन बालीको धान खेतीको कुल उत्पादन २ लाख २८ हजार ६ सय ६० मैट्रिक टन रहेको ज्ञान केन्द्रको भनाइ छ । यो वर्ष ४७ हजार एक सय ३० हेक्टर क्षेत्रफलमा गरिएको चैत्र, भदैया र अगहनी धानाको कुल उत्पादन २ लाख ३३ हजार एक सय ३५ मैट्रिक टन उत्पादन भएको छ । गत वर्षको तुलनामा यो वर्ष ८० हेक्टर क्षेत्रफलमा बढि धान खेती भए पनि अधिल्लो बर्षको तुलनामा यो वर्ष १ प्रतिशतले मात्रै उत्पादन बढेको पनि ज्ञान केन्द्रको भनाइ छ ।

समयमै पानी गरे पनि किसानहरुले लगाएको अगहनी धान बालीको उत्पादत्व दरमा समेत कमी भएको छ । गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष २० हेक्टर क्षेत्रफलमा बढि अगहनी धान रोपाई भए पनि परसालको तुलनामा धानको उत्पादन भने खासै बढेको छैन । यो वर्ष ३५ हजार २० हेक्टर क्षेत्रफलमा अगहनी धान खेती गरिएकोमा उत्पादकत्व ४.८ प्रतिशत मैट्रिक टन प्रति हेक्टरको दर १ लाख ६८ हजार ९६ मैट्रिक टन धान उत्पादन भएको छ । जुन गत वर्ष लगाइएको अगहनी धानको उत्पादनको तुलनामा एक हजार ८ सय ४६ मैट्रिक टन बढि उत्पादन भएको छ ।

त्यसै गरी यो वर्ष भदैया धान खेतीतर्फ गत वर्षको तुलनामा १ हजार ७ सय ६४ मैट्रिक टन धान उत्पादनमा बृद्धि भएको छ । यो वर्ष ८ हजार ५ सय ६० हेक्टर क्षेत्रफलमा गरिएको भदैया धानबालीबाट उत्पादकत्व ५.४ प्रतिशत मैट्रिक टन प्रतिहेक्टरको दरले ४६ हजार २ सय २४ मैट्रिक टन उत्पादन भएको तथ्याँक छ । यो वर्ष चैते धान खेतीको उत्पादन गत वर्षभन्दा ९ सय ६५ मैट्रिक टनले बढेको छ । गत वर्षभन्दा ५० हेक्टर क्षेत्रफल बढि अर्थात ३ हजार ५ सय ५० हेक्टर क्षेत्रफलमा गरिएको चैते धानबाली ५.३ प्रतिशत मैट्रिक टन प्रतिहेक्टरको दरले १८ हजार ८ सय १५ मैट्रिक टन चैते धान उत्पादन भएको कृषि ज्ञान केन्द्र पर्साले जनाएको छ ।

धान खरिद प्रक्रियामा ढिलासुस्ती

किसानले उत्पादन गरेको धान खरिद गर्ने सरकार मातहतका खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनी लिमिटेडले सयममै धान खरिद नगर्दा किसान मर्कामा परेका छन् । खेतीपातीमै श्रम लगाएका किसानहरुले उत्पादन गरेको धानको मूल्य निर्धारण गरी सरकारले समयमा धान खरिद नगर्दा किसान दोहारो मारमा परेको जनाएका छन् । उत्पादन गरेको धान नै बिक्री वितरण गरेर दैनिकी चलाउने, गहुँ खेती गर्ने हुँदा उचित मूल्य नपाएर धान बिक्री नहुँदा व्याजमा ऋण लिएर गहुँ खेती गर्नु परेको पर्साका किसानहरुले गुनासो छ । ‘‘मलको अभावले गर्दा धान राम्रोसंग उब्जनी भएको छैन । प्रति क्विनटलको रु २४ देखि २५ सय रुपैयामा बिक्री हुन्छ । कहाँ पोसाउँछ’, पर्साका किसान भीम राउत भन्छन् ।’’ खेतीमा धेरै खर्च लागिरहेको छ । तर धानको उब्जनी पनि छैन र भाउ पनि छैन । यी समस्या हुँदा पनि कसले हाम्रो आवाज सुन्ने भन्दै राउतले दुःखेसो पोखे । आफूले उत्पादन गरेको धान गाउँघरमा नै बेचेको मात्र सुनेको पर्साको जगतपुरका जाकिर मियाँ बताउँछन् । उनले पनि भने, ‘‘२४ देखि २६ सय रुपैया क्विनटलसम्म बिक्री भएको छ , त्यतिले त लगानी पनि उठ्दैन । तर त्यही भाउमा बिक्री भइरहेको छ त के नै गर्न सकिन्छ र’’ ?

खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनी लिमिटेड वीरगंजका प्रवन्धक विकास कटुवालले साविकको वर्षभन्दा यो वर्ष धान खरिद प्रक्रिया २० दिन जति ढिलो भएको बताए । पुस ८ गतेदेखि धान खरिद गर्ने प्रकृया सुरु भएको बताउँछन् । नेपाल सरकारको समर्थन मूल्यमा यो वर्ष सोना मंसुली धान प्रति क्विनटल २ हजार ९ सय २ रुपैयाको दरले र जिरा मसिनो धान प्रति क्विनटल २ हजार ९ सय १० रुपैयामा प्राथमिक समिति खरिद समितिको निर्णय अनुसार दर तोकिएको प्रबन्धक कटुवालले बताए ।

प्रबन्धक कटुवालका अनुसा यो वर्ष सोना मंसुली धान १५ हजार क्विनटल र जिरा मसिनो धान ३ हजार क्विनटल खरिद गर्न प्रधान कार्यालयले हामीलाई कोटा तोकेको छ । किसानहरु बढ्दा कम्पनीले खरिद प्रकृया थपघट गर्न सक्ने उनले बताए । गत वर्ष धान खरिद गर्ने कार्यक्रम छिट्टो भएको र तल्लो लेबलका किसान पनि समेटिएको हुनाले कोटा कम गरिएको छ । आवश्यक परे कोटा बढाउन पनि सकिने उनको भनाई छ । सुगम ठाउँमा कार्यालय भएको यस कार्यालयसम्म साना किसानको पहुँच कम भएको प्रबन्धक कटुवाल बताउँछन् ।

गत वर्ष मंसुली धान ३५ हजार क्विनटल खरिद गर्न कोटा पाएकोमा प्रति क्विनटल २ हजार ८ सय ८५ को दरले ३५ हजार क्विनटल खरिद गरिएको थियो भने स्टिम जिरा मसिनो धान ५ सय क्विनटल खरिद गर्न कोटा पाएकोमा प्रति क्विनटल २ हजार ९ सय ९० को दरले २ सय १६ क्विनटल धान खरिद गरिएको खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनी लिमिटेड वीरगंंजले जनाएको छ ।