धनुषाको झिंझा बद्नाम गाउँ, फेरिएको ठाउँ

प्रदेश खबर

गृहपृष्ठ
प्रदेश खबर
धनुषाको झिंझा बद्नाम गाउँ, फेरिएको ठाउँ

चोरडाँकाको गाँउ भनेर चिनिने झिंझा गाँउधनुषाको झिंझा बद्नाम गाउँ, फेरिएको ठाउँ

आइतबार, असोज ७, २०८०कविता खड्का

तीन दशकअघिसम्म चोरडाँकाको गाँउ भनेर चिनिने धनुषाको विदेह नगरपालिक–४ झिंझा गाँउको भौतिक अवस्था आज पनि परिवर्तन हुन सकेको छैन । बाजे, पुर्खाले कुनै बेला अपनाएका चोरी, डकैती जस्ता कर्मलाई तीन दशकदेखि छाडे पनि आजका युवापिडीले बदनामी खेप्न बाध्य छन् । उनीहरु आफ्नो पाखुरी चलाएर इज्जतका साथ संघर्ष गरेर जिवन चलानउ चाहन्छन् । तर पनि कुनै काम गरेर गुजरा चलाउने काम सरकारले व्यवस्था गर्न नसकेको गुनासो झिंझावासीको छ । पछिल्लो समयमा वैदेशिक रोजगार, खेतीपाती लगायत अन्य पेशाामा मानिसहरु लागेपछि जीवनशैली परिवर्तन भएको छ ।

आर्थिक स्थिति कमजोर भएकोले पेट पाल्न झिंझाका मानिसहरु डकैति गर्ने कामलाई पेशा बनाएका थिए । २०३५ सालमा नेपाल सरकारले पहिलो पटक झिँझा बस्तीका २ सय ८ सुकुम्वासीहरुलाई सर्लाहीको लालबन्दी नगरपालिकामा पुनर्वास गराएको थियो । उनीहरुको जीवनस्तर निकै परिवर्तन भएको स्थानीय अमर पासवान बताउँछन् ।

झिझा गाँउको मानिसको शिक्षाको अवस्था भने आज पनि कमजोर नै छ । मधेश प्रदेशको राजधानी जनकपुरधामभन्दा करिब २५ कि.मि पूर्व–दक्षिण भारतीय सीमा नजिकै पर्ने झिंझा गाँउमा ८५ घर पासवान र २० घर महरा समुदायको बसोबास छ । आर्थिक रुपले विपन्न, गरिबी, संकट, अशिक्षा र अभावमा बाँचिरहेका झिंझावासीको जिवनशैलीलाई सामान्य रुपमा मान्न सकिन्न । स्थानीय तह, प्रदेश तह र केन्द्र तह तीनै तहको सरकार २ पटक पद बहाली भैसक्दा पनि विकासको कुनै पूर्वाधारले समेट्न सकेको छैन ।
समाजसेवी उपेन्द्र पासवानले गाउँमा पासवान जातिको ८५ घर र महरा जातिको २० घर पनि माथिल्लो जातिहरुले धारामा पानी लिन जाँदा उता धारामा किन आइस् । पानी किन छोइस भनेर गाली गर्ने गरेको गुनासो गरे । हाम्रो समाजमा बालविवाह गर्ने चलन छ । हाम्रो गाँउमा १२÷१३ वर्ष भएपछि विवाह गर्न थाल्छन् । १६ वर्ष भित्र नै विवाह गरिसक्नु पर्छ भन्ने मान्यता छ । समाजको चलन र छोरीको विवाह ढिलो गर्दा गर्ने समाजले गर्ने अपमान, तिरस्कारले गर्दा कानुनलाई मिचेर आफ्नो छोरीको बालविवाह गर्नु परेको उनीहरुले बताए । गाँउमा छोरीको विवाह छिटो गर्नु हुदैनभन्दा उल्टै मेरो छोरी भाग्यो भने कसले जिम्मा लिन्छ ? सामाजिक बन्धन हुन्छ । अफवा हुन्छ, गाँउमा बस्न पनि दिदैनन् । भोज भतेरमा पनि सामेल हुन दिदैनन् भन्ने मानसिकता भएकोले समाजमा बालविवाहले जरो गाडेको उनीहरुको भनाइ छ ।

बसजा नदीको नजिकको गाउँ भएकोले आज पनि वर्षातको समयमा डुबान हुने गरेको छ । बस्ती डुबानको कारण त्यहाँका बासिन्दाको जनजिवन अस्तव्यस्त हुने गरेको छ । यदी सरकारले त्यो नदीमा तटबन्ध गरिदिए झिंझावासीमा प्रत्यक्ष लाभ पुग्ने आशमा बाँच्नु परेको खुलेको छ । विदेह नगरपालिकामा दलित समुदायबाट बेचनदास तत्मा स्थानीय तहको २ पटकको निर्वाचनमा
मेयर पदमा निर्वाचित भए । तर पनि झिंझा गाँउको समस्या समाधान गर्न चासो देखाएका छैनन् । विकासको त कुरै छोडौं, दलित मेयरले नै चोर, डाँकाको गाँउ भनेर अपहेलित गर्ने गरेको स्थानीयको गुनासो छ । अहिलेसम्म पनि बाटोघाटो निर्माण हुन सकेको छैन । यहाँ बसोबास गर्ने मानिसहरु आर्थिक रुपले विपन्न नै छन् ।

अहिले जमिन्दारको खेत बटैया गरेर, ज्याला मजदुरी गरेर गुजरा चलाइरहेका छन् । विदेशतिर गएर कमाउने भएकोले खानलाई जेनतेन पुगेको छ । यहाँ खेतमा काम गर्दा मजदुरी अन्य काममा ३ सय देखि ४ सय दिने गरेको पाइन्छ । खेतीको समयमा धान रोप्न २ सय पचास पाइन्छ । जनता आवासले घर बनाइदिए पनि शौचालय भने सबैको नभएको बताउँछन् । पहिला गाविसले शौचालय कागजमा मात्र सिमित ग¥यो । हामीलाई शौचालय दिएन । अहिलेसम्म पनि शौचालय पाउन सकेका छैनौं । जो हुनेखाने वर्गकाले मात्र पाएका छन् । वर्षातको बेलामा बिरामी हुदाँ, महिला सुत्केरी हुदाँ खाटमाथि राखेर ८÷१० जनाले बोकेर खाडी, खजुरीसम्म लैजाने र उपचारकोलागि जयनगर, जनकपुर लैजाने गरेको उपेन्द्र पासवानले बताए ।

मेरो घरको स्थिति अत्यन्तै नाजुक छ । बर्षात्को समयमा परेको पानी सबै घर भित्र पस्छ । यहाँ १५÷१६ वर्षको उमेरमा नै केटाहरु रक्सी, गाँजा, चुरोट हरेक चिज खान्छन् । नखाउभन्दा कसले के गर्छ काटिदिन्छु । हामीलाई कसैले समाउन सक्दैन भन्छन् स्थानीय समुन्द्री देवी पासवानले बताइन् । आफ्नो बच्चा सुधार्न सकेको छैन भने अर्काको बच्चा पनि खराब हुन्छ । मेरो एक छोरीको १० वर्ष अघि नै विवाह भैसक्यो । छोरा १८ वर्षको छ । उसलाई नबिग्रोस भनेर विदेश पठाएको छु । अर्को छोरी १३ वर्षको भइन् । उनी अहिले खजुरीको विद्यालयमा कक्षा ५ मा पढ्दैछिन् उनले भनिन् । वर्षातको समयमा घरमा करेत, गोमन र दराज ३ वटा सर्पको बिगबिगी हुन्छ । यो विषालु सर्प भएकोले यसको टोकाइबाट बच्न खोज्दा पनि बच्न गाह्रो हुने गरेको फुल कुमार पासवानले बताए । मलाई रातिको २ बजे सर्पले टोक्यो । राती नै भतिजाले लिएर उपचार गराउन लगेर बाँचेको छु उनले भने ।

स्थानीय इन्दल पासवान वैदेशिक रोजगारीमा कतार गएका थिए । अहिले नेपाल फर्केर आइसकेका छन् । गाँउमा काम नभएर उनी फेरि विदेश जाने सोचमा थिए । अहिले मिटरब्याजी कारवाही गर्ने हल्लाले गर्दा साहुले ऋण दिन छाड्ेका छन् । विदेश जान पनि ३,४ लाख लाग्छ । अब बाध्य भएर मुम्बई जाने योजना बनाएको छ । हामीलाई दुई छाक खान, बालबच्चा पाल्न पहिला धौं–धौं थियो । सरकारले नै चोरेर जीवन गुजारा गर्न पहिले बाध्य पारको थियो इन्डिया पासवानले बताए । भारतका विभिन्न ठाँउमा गएर चोरेर ल्याउने गरेका थियौं । नेपालमा पनि पेशा नै भएपछि नगर्ने भन्ने कुरा थिएन । कहिले झडपमा पर्दा गाँउको मुखियाको खुट्टामा ठूलो चोट लागेको थियो । तर अहिले यो सबै काम छाडेपछि आनन्द भएको छ उनले भने ।

झिंझाको राष्ट्रिय प्राथमिक विद्यालयमा १ सय ३४ जना बालबालिका पढ्छन् । २ जान मात्र शिक्षक छन् । झिंझाको विद्यालयलाई सरकारले पनि शिक्षक दिनमा चासो नगरेको स्थानीयको गुनासो छ । अहिले छोराछोरीलाई पढाउनु पर्छ भनेर विद्यालय पठाँउने गरेका छौं । तर पनि सानै उमेरमा भागेर आफै विवाह गर्ने भएकोले बालबिवाहबाट भिंझा गाँउ मुक्त हुन सकेको छैन । झिंझा बस्तीका केही युवाहरु लागुऔषध जस्ता कुलतमा फसेका छन् । यस्ता युवाहरुलाई सरकारले रोजगारको व्यवस्था गर्नुपर्ने स्थानीय सरस्वती देवी पासवानले बताइन् ।