यो वर्ष समयभन्दा अगाडी नै मनसुन भित्रिने मौसमविद्हरुले बताएका छन् । गर्मी पनि धेरै हुने र वर्षात् पनि धेरै हुने मौषम विभागले जनाइसकेको छ । मौषम विभागको पूर्वानुमान अनुसार संघीय सरकार यस वर्ष केही अगाडी तयारीमा जुटको समाचारहरु बाहिर आइरहेका छन् । मानवीय क्षति कम गर्नका लागि हरसम्भाव प्रयास गर्ने तयारी केन्द्रमा भईरहदाँ स्थानीय तहमा भने सुनसान जस्तो छ । मधेशमा यस वर्ष आगलागीका घटना धेरै भए । मानवीय तथा धनजन क्षति भएर अझ आगलागी पीडितहरुको घर बन्न सकेको छैन । तर मनसुन आईसक्यो । यस्तो अवस्थामा स्थानीयस्तरमा बढी तयारी हुनु पर्ने हो । तर खासै भएको देखिदैन । मनसुनको तयारी समुदायस्तरमा गरियो भने क्षति कम गर्न सकिने विज्ञहरुको सुझाव छ । किन भने वर्षात्को समयमा बाटो बन्द भएर बाहिरी सहयोग आउने सम्भावना कम हुन्छ । नेपालमा वार्षिक वर्षाको करीब ८० प्रतिशत वर्षा मनसुनको समयमा हुने गर्छ । सरदर वर्षाको ९० देखि ११० प्रतिशतसम्म वर्षालाई सामान्य वर्षा मानिन्छ भने सोभन्दा कम र बढी वर्षा भएमा क्रमशः न्यून वा अधिकतम वर्षा भएको मानिन्छ । तराईमा प्रचण्ड गर्मी खेपिरहेकालाई यो मनसुनले राहतको सास फेर्ने अवसर प्रदान गर्छ । तर यसका साथसाथै वर्षात्संगै आउने बाढी पहिरोले त्रासको वातावरण सृजना गर्छ । कतिपय स्थानमा वर्षायाम शुरु हुन साथ स्थानीयको मनमा चिसो पस्छ । रातिको निन्द्रा हराम गर्ने गर्छ । तराईका जिल्लाहरुमा नदी टुटेर गाउँमा पस्ने तथा शहरमा पानीको निकास नभएका कारण बस्तीहरु डुवानमा पर्ने गरेको देखिन्छ । तर यसलाई नियन्त्रण गर्ने योजनावद्ध तयारी अगाडी नढेको देखिन्छ । अहिले स्थानीय तह अधिकार सम्पन्न भएको छ । स्थानीयस्तरमा भएको समस्या समाधानका लागि केन्द्रिय सरकारको मुख ताक्ने दिन गएको छ । स्थानीय सरकार गठन भएको छ । गाउँ गाउँमा जनप्रनिधिहरु निर्वाचित भएका छन् । तर खोई तयारी ? आफनो स्थानीय तहमा राहत तथा उद्धारको काम गर्नका लागि एउटा डुगासम्मको व्यवस्थापन नगरेको देखिएको छ । आखिर किन ध्यान नगएको होला ? यस्तो हो भने स्थानीय सरकारको भुमिका खोइ त ? पालिकास्तरमा विपत व्यवस्थापनको पुर्वतयारी खोई ? समुदायस्तरमा तयारी खोइ ?
कुनै स्थानमा कुनै पनि किसिमको विपत भयो भने पहिलो रेस्पोन्स गर्ने भनेकै स्थानीय सरकार हो । सवैभन्दा पहिला समुदाय नै त्यहाँ पुग्छ र सहयोग गर्नु पर्छ तर हामी कहाँ सेना, प्रहरीको मुख ताक्ने चलन बढी छ । हामीलाई अरुले आएर सहयोग गर्नुभन्दा पनि समुदायले विपतको समयमा सहयोग गर्ने दक्ष जनशतिm तयार गर्नु पर्छ । समाजमा बसिसकेका समाजमा चेतनशिलप्राणी भइकन पनि हामी कुनै पनि कुराहरुमा पुर्व तयारी गर्न सक्दैनौ । यो ठुलो विडम्बना हो । हामी मानवको सबैभन्दा ठुलो कमजोरी भनेको नै विपत्ति आइसकेपछि बल्ल तात्तिने । चेत आउने र चिन्ता, शोक इत्यादि गर्ने हो । प्रकृतिको नियम नै एक वर्षको अवधिमा कहिले जाडो हुन्छ, कहिले गर्मी हुन्छ, कहिले मौसम ठिक्क हुन्छ कहिले पानी पर्छ, बाढी पहिरोको उच्च जोखिम हुन्छ । यी कुराहरु सबै मानिसहरुलाई थाहा छ । उनिहरुलाई जाडो कहिले शुरु हुन्छ ? गर्मी कहिले शुरु हुन्छ ? बर्खायाम कहिले सुरु हुन्छ ? यि सिजनमा जोखिमबाट बच्न के के उपायहरु अबलम्बन गर्न सकिएला भन्ने धेरैथोरै हेक्का पनि छ । तर हामी नेपालीहरुको विचित्रको बानी छ । कोही जानकारी पाइकन पनि जोखिमको भूमरीमा रुमल्लिन बाध्य छ । कोही यस्तो विपत्ति के आइपर्ला र भन्ने हेलचक्रयाँइका कारण जानाजान विपत्तिमा परिरहेको देखिन्छ । हाम्रा स्थानीय सरकारहरुको पनि यस तर्फ ध्यान किन जादैन ? किन हामी चुप बसेका छौ ।
अहिले बर्खाको सिजन सुरु हुन लागेको अवस्था छ । यो पानी पर्ने वा बर्खा लाग्ने कुन समयमा हो भन्ने कुरा हिमाल पहाड तराईका सबै जनतालाइ थाहा छ । बर्खामा के के समस्या आइलाग्छन भन्ने कुरा नागरिकलाइ भन्दा धेरै त सरकारलाई थाहा छ । तर पनि हरेक वर्ष पहिरोमा पुरिएर, बाढीले बगाएर, पुल भत्किएर, सडक भत्किएर धेरै नागरिकले ज्यान गुमाउनु परिरहेको छ । विपत व्यवस्था कसरी गनेृ ? बाढी पहिरोको जोखिमबाट कसरी जोगिने ? क्षति कसरी न्युनिकरण गर्ने ? यस्ता कुराहरुको बारेमा त बर्खा नलाग्नै नागरिकलाइ जानकारी हुनुपर्ने हो । हामीकहाँ ठिक उल्टो परिपाटी छ । जव पहिरोले घरबारी बगाउँछ, मान्छेहरु पुर्छ, बाढीले तराई क्षेत्र जलमग्न हुन्छ । अनि बल्ल नीति कार्यक्रम, कसरी क्षति कम गर्ने भन्ने विषयहरु उठ्न थाल्छन् । यी विषयहरु उठेर, छलफल भएर निष्कर्ष निस्कदासम्म धेरै घरहरु बगिसकेका हुन्छन्, धेरै नागरिक मरिसकेका हुन्छन्, तराईका घरहरु जलमग्न भएका हुन्छन् । हामी समुदायले विपतको सामना गर्न र रक्षाको लागि तयारी गर्नु पर्छ । होईन भने प्रत्येक वर्ष झै ठूलो क्षति व्यवहोर्नु पूर्वतयारी खोइ त ?
