बीरगंजको वायु गुणस्तर सूचकांक (AQI) आज बिहान ८:४५ बजे १६४ मा पुगेको छ, जुन 'अस्वस्थकर' श्रेणीमा पर्ने देखिन्छ। यसका कारण, यहाँको वायु प्रदूषणले नगरवासीको स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पार्न सक्ने जोखिम उत्पन्न भएको छ। प्रदूषणको मुख्य स्रोतको रूपमा पीएम २.५ को सान्द्रता ७४.३ माइक्रोग्राम प्रति घनमिटर मापन गरिएको छ, जुन विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) को वार्षिक मार्गनिर्देशन मानकभन्दा १४.९ गुणा बढी हो।
विज्ञहरूले वायु प्रदूषणको स्तर उच्च रहेको छ भन्दै स्वास्थ्यमा असर पुर्याउने चेतावनी दिएका छन्। स्वास्थ्य विशेषज्ञहरूका अनुसार, यस्तो अवस्थामा बाहिरी गतिविधिहरूलाई सीमित गर्नु अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण छ। अनावश्यक रूपमा घरबाहिर जानु हानिकारक हुन सक्छ र कसरत तथा अन्य शारीरिक गतिविधिहरू बाहिरी खुला स्थानमा नगर्न सुझाव दिइएको छ।
त्यसैगरी, घर र कार्यालयका झ्यालहरू बन्द राख्न र सफा हावाको लागि इनडोर वायु फिल्टर प्रयोग गर्न सल्लाह दिइएको छ। मास्क प्रयोग पनि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ, विशेषतः एन-९५ वा सो सरहको मास्क लगाएर मात्र बाहिर निस्कन चिकित्सकहरूले सुझाव दिएका छन्।
बीरगंजमा वायु प्रदूषणको प्रमुख कारणहरूमा औद्योगिक उत्सर्जन, सवारी साधनहरूबाट निस्कने धुवा, फोहर जलाउने कार्यहरू, र छिमेकी क्षेत्रहरूमा लागेको डढेलो समावेश छन्। तीव्र औद्योगिकीकरण र व्यवस्थित शहरीकरणको अभावका कारण यहाँको हावाको गुणस्तर लगातार खस्कँदै गएको विज्ञहरूको भनाइ छ।
नेपाल सरकारले वायु प्रदूषण नियन्त्रणका लागि विभिन्न पहलहरू गरिरहेको भए पनि यी उपायहरू कार्यान्वयनमा कमजोर देखिएका छन्। वातावरण विभागले फोहर तथा प्लास्टिकजन्य वस्तुहरू नजलाउन, सवारी साधनहरूको नियमित मर्मतसम्भार गर्न, उद्योगहरूलाई सफा ऊर्जा प्रयोग गर्न प्रोत्साहित गर्न, र सडक तथा निर्माण क्षेत्रबाट निस्कने धुलो नियन्त्रण गर्न निर्देशन दिएको छ। तर, यस्ता प्रयासहरूको प्रभाव सीमित रहेको स्थानीय नागरिकहरूको गुनासो छ।
वायु प्रदूषण नियन्त्रणका लागि नागरिक स्तरमा पनि कदम चाल्न सकिन्छ। विशेषतः घरायसी तथा औद्योगिक फोहर जलाउने कार्यलाई रोक्न, निजी सवारी साधनको सट्टा सार्वजनिक यातायातको प्रयोगलाई प्राथमिकता दिन र हरियाली संरक्षणका लागि वृक्षारोपण गर्न आवश्यक छ। वातावरणीय सन्तुलन कायम राख्न प्रत्येक नागरिकको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुने हुँदा यसतर्फ ध्यान दिनुपर्ने विज्ञहरूको सुझाव छ।
अन्ततः बिरगंजका नागरिकहरूलाई वायु प्रदूषणबाट हुने स्वास्थ्य जोखिम न्यूनीकरण गर्न सतर्कता अपनाउन अनुरोध गरिएको छ। दीर्घकालीन रूपमा वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्न सरकार, उद्योग, र नागरिक समाजबीच समन्वय आवश्यक रहेको देखिन्छ। प्रदूषण नियन्त्रणका उपायहरू तत्काल प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन भए मात्र यो समस्या समाधान गर्न सकिन्छ।
